1-آماده سازی فضای خانواده برای آنکه به عنوان یک فیلتر از ورود معانی غلط جلوگیری کند.

2-آماده سازی کودک برای رشد وشناخت این معانی معانی درست وغلط(در قالب زبان خودش)

   باچهارچوب ارائه شده از جانب شریعت ،یک مادرباید تلاش کند که شرایط حاضر را به خوبی بشناسد وسعی کند با اندیشیدن تعابیری هرچه بهتر وبیشتر،درتحصیل معانی مثبت موفق و موفق تر باشد.

   ابتدا لازم است که فضای خانواده به عنوان مکان محد وپرورش کودک، آماده دوچیز باشداول آنکه ازهجوم معانی غلط جلوگیری کند دوم زمینه را برای رشد معانی مثبت فراهم آورداین وظیفه مادر است که به عنوان مدیر داخلی خانه ،چنین فضایی را تامین کند .حال زمینه برای رشد کودک آماده است مرحله دوم آماده سازی خود کودک مطرح می شوداین مرحله تخصص مادر است مادری که با آغوش باز،محبت کلامی ونگاهای تفحس گرانه اش ،دلسوزانه به دنبال تحصیل شناخت کودک خود است ،شناختی که در آینده نه چندان دور، از وی یک مرد یا زن موفق می سازد.این مهم زمانی محقق می شود که سیاستگذاران، توجه لازم را به نقش مهم خانواده وبه خصوص مادران ،مبذول بدارند.از آنجا که نظام حکومتی ما بر اساس یک نظام اسلامی –شیعی برقرار شده که نوع حکومت، جمهوری ودموکراسی است .با توجه به روحیه دلسوزانه مادران ،که به دنبال تربیت هرچه بهتر فرزندان خود هستندودر این راستا از هیچ تلاش (اعم از مادی ومعنوی)فرو گذاری نمی کنند، زمینه برای شناخت اصول دینی که بنا بر تجربه ،بهترین چهارچوب برای تربیت است لازم وضروری است.در این راستا پس از شناسایی اصول تربیت ،با توجه به چالشهای پیش روی خانواده ها در امر مهد وپرورش کودکان دردوران معاصر،مشایعت سیاستمدران درامر تربیت واز بین بردن یاحداقل کم کردن این آسیبها ، امری ضروری است.  

نتیجه

   با چهارچوب جامعی که دین اسلام در امرتربیت کودک ارائه داده است ووظایف والدین را مشخص ساخته واضح است. عفت، درتحقق این مهم بسیارموثربوده وهست. در این میان مادران دردوره 7ساله زندگی نقش تاثیرگذاری را دارند؛ در دوره ای که کودکان در قالب بازی سعی در تحصیل شناخت دارند. در دوران معاصر مادران با توجه به مظاهر پیشرفت بانقش فزاینده ای روبرو هستند. در این رابطه متصدیان تربیت در جامعه که درسطح کلان (سیاستگذاران)متصدی امورهستنددر کمک به این نهاددر باب گسترش عفت چه در سطح خرد- خانواده وچه در سطح کلان- جامعه، کمک شایانی می توانند بکنند.

الف:انواع تربیت

   انسان موجودی است دارای دو بعد؛بعدروحی وبعد جسمی .تربیتی که در دین اسلام لحاظ شده به خوبی این دوبعد را تحت پوششی همه جانبه قرار می دهدبراین اساس تربیت بر سه محوراست:

_آموزش اصول عقاید

_اخلاقیات

_آموزش احکام

   در باب تربیت فرزندان توصیه های زیبایی درکلام اهل بیت است ازجمله آنکه پیامبر فرمودند:«کودکان خردسال خود را (نخست )با گفتار ؛ نماز و طهارت بیاموزوچون ده ساله شدند(واطاعت نکردند)آنها را تنبیه کن ولی نه بیش از سه ضربه »[1] امام صادق فرمودند:«هرگاه بچه ای وارد سه سالگی شد ،هفت بار به او بگو:(بگو:لااله الاالله)پس اورابه حال خودش واگذارتا سه سال وهفت ماه وبیست روزش شود.»[2](اشاره به آموزش عقاید) ودرجای دیگرامام صادق فرمودند:«پسربچه راباید از پانزده شانزده سالگی برروزه گرفتن تادیب کرد»[3](آموزش احکام) دراین روایات بابیان سنی که درآن به آموزش اصول عقاید( که سرآمد آن توحید است)وآموزش احکام، به اهمیت آموزش وانواع تربیت اشاره شده است.

   امادرزمینه اشاعه نیکی ها وپایبندی به آن ائمه اطهار به جنبه عملی ، توجه کرده اند.امام رضا فرمودند:«به کودک دستور ده که با دست خودش صدقه بدهد،اگرچه به اندازه تکه نانی یا یک مشت چیز اندک باشد، زیرا هرچیزی که در راه خداداده می شود،هرچند کم،اگربا نیت پاک باشدزیاد است »[4] دراین روایت به خوبی از تاثیربعدعملی تربیت سخن می گوید وعینا از تمرین عملی کودکان وسوق دادن آنان به مسائل اخلاقی صحبت می کند

    دو بازیگرنهاد مقدس خانواده برای تربیت فرزندان خویش ابتدا ملزم به پایبندی واجرای اصل عفت در کنار سجایای دیگر اخلاقی اند :« حیاء وعفت و کم گوئى و کندى زبان نه کندى دل از ایمان باشند.»[5] تربیت فرزندان زمانی به سرمنزل مقصود می رسدکه پدر ومادر این ابعاد را دروجود خویش پرورانده باشند. چگونه است مادر از فرزندش تقاضای نیکی داشته باشد در حالی که خود آن را نمی شناسد.

ب:الگوی تربیت

    از آنجا که اسلام بهترین وجامع ترین برنامه تربیتی را برای سعادت بشرازسوی خدا با خود به ارمغان آورده وهمواره انسانها را درچالشهای بزرگ تنها نگذاشته است؛در باب امر مهم خانواده نیز بازیگران این نهاد مهم یاری کرده و با ارائه الگوی تربیتی جامع توسط شارعان اصول دین مقدس ( قرآن واهل بیت )چهارچوب ها یی را مشخص ساخته است . الکوی تربیتی در اسلام متشکل از سه رکن اساسی است:

1-محبت

   دراسلام محبت یکی از اصول تربیت کودک است که به شدت تاکید شده است.پیامبر اکرم فرمودند:«هر کس فرزندش را ببوسد ، خداوند برای او حسنه ای می نویسد وکسی که او راشاد کند ، خداوند در روز قیامت ،او را شاد می سازد وکسی که قران به او بیاموزد ،پدر ومادرش فرا خوانده می شود ودو لباس برآنان پوشیده می شودکه از نور آن ، چهره بهشتیان نورانی می گردد»[6]و در نکوهش عدم محبت به کودکان از امام صادق آمده است :   

  «مردی خدمت پیامبر رسید وگفت :هرگز کودکی را نبوسیده ام .وقتی باز گشت ،پیامبرخدا فرمودند:«این کسی است که در نظر من اهل آتش است »[7]

   درعین حال ،اسلام از افراط درمحبت کردن نهی فرموده آن چنان که در قران آمده است :«ای کسانی که ایمان آورده اید:زنهار اموال شما وفرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نگرداند ،وهر کس چنین کند ،آنان خود از زیانکاران اند»[8]زمانی که پیامبر این آیه را تلاوت فرمود اطرافیان گفتند :ای پیامبر خدا چگونه خانواده مان را از آتش ،نگه داریم ؟فرمودند:«آنان را به آنچه خداوند دوست دارد،امر کنید واز آنچه خداوندناخوش می دارد،نهی کنید»[9]

 2-دقت

 در کنار محبت ،صلابت ودقت در تربیت کودک نیز مورد توجه بسیار، قرار گرفته است یکی از موارد دقت در امر تربیت ،توجه به تربیت جنسی است .دراین بعد از تربیت عفاف خود را نشان می دهد.اسلام دقت درتربیت جنسی را فراهم سازی زمینه های رشد وپرورش با لحاظ تدابیرمراقبتی در زمینه جنسی دانسته ،به گونه ای که هم «عفت جنسی»حاصل شود وهم سلامت جنسی لحاظ گردد نمونه ای ازاین تدابیر عبارتند از:

_پوشاندن عورت وعدم نگاه به عورت کودک وعدم نگاه به عورت بزرگسال

پیامبر خدا:«برای پدر ومادر،روا نیست که به شرمگاه فرزند نگاه کنند وبرای فرزند روا نیست که به شرمگاه پدر ومادر نگاه کنند»[10]

 _بوسیده نشدن کودک توسط نامحرم

پیامبر خدا فرمود:«چون دختر 6ساله شد ،او را مبوس وپسرنیز چون ازهفت سالگی گذشت ،زن را نبوسد.» [11]

_بازی نکردن با اعضای جنسی کودک

_جدا سازی بستر کودکان

رسول خدا فرمود:«بسترهای پسروپسر ،پسرودختر،ودخترودختر رااز ده سالگی ،ازهم جدا شوند.»[12]

_پنهان بودن روابط زناشویی والدین

   پیامبر اکرم :«سوگند به کسی که جانم در دست اوست ،اگر کسی با همسرش در آمیزدودر اتاق،کودکی بیدارباشد که آنان را ببیندوسخن گفتن وصدای نفس آنان را بشنود،هرگز رستگار نمی شود .اگر پسرباشد مردی زناکارواگر دختر باشد زنی زناکار میشود.»[13]

   در تمامی این موارد مادر به عنوان ناظم وستون داخلی خانه، نقش موثروایفا کننده ای دارد؛ازیک سو روابط خانه را طوری تنظیم کند که به عفت خانواده واز سوی دیگربه تربیت خانواده خللی وارد نشود در این رابطه قرآن نیز توصیه های فراوانی کرده است ازجمله آنکه:

«ای کسانی که ایمان آوردید ،باید برای بردگانتان ونیز نوجوانانتان که به حد بلوغ نرسیده اند،هنگام ورود به خانه های شما ،در هرشبانه روزسه مرتبه از شما اجازه بگیرند:پیش از نماز صبح ،ودر نیمروز آنگاه که لباسهای خود راازتن بیرون می آورید ، و پس از نماز عشا.این سه زمان،زمانهایی هستندکه شما دوست نمی دارید،دیگران از وضع شمادر آنها آگاه شوند،وشایسته است که بر دیگران پوشیده بماند...»[14]

   دین مبین اسلام توجه بسیاری به حفظ عفاف در خانواده دارد،زیرا خانواده محلی برای مهد وپرورش کودکان واز سویی دیگر، مکانی برای آسایش واحساس امنیت است .چگونه می توان این مهم حاصل شود وپرورش فرزندان که درپروسه آن توانایی های بالقوه، فعلیت یافته وباالفعل می شوندمحقق گرد،در حالی که عفت جایگاه خودرا در خانواده پیدا نکرده وهر لحظه ممکن است ، کودکان با عدم توجه والدین دچار بلوغ جنسی زودرس شوند ودر نتیجه در تربیتشان خلل وارد شود.

3-کرامت

   بعد سوم در تربیت ،کرامت کودک است .بعد سوم الگوی تربیتی اسلام احترام گذاشتن به کودک وارزش قائل شدن برای اوست.پیامبرخدافرمود:«کودکانتان راتکریم کنید وآنان را خوب تربیت کنید»[15] از دیدگاه اسلام ،کودک ،چون کودک است ،نباید تحقیرشودواحساس بی ارزشی ویاکم ارزشی کند.هرچند کودک،بیشتر محتاج محبت است وبزرگسال محتاج احترام ،ولی این بدین معنا نیست که شخصیت کودک ،نباید محترم شمرده شود،همان گونه که مهر وعطوفت نسبت به بزرگسال نیز ،نباید فراموش شود.ابن شهر آشوب به نقل از عبدالعزیز ،باسندش ازپیامبر:

   پیامبر خدا نشسته بود که حسن وحسین (ع)آمدندوچون آنان رادید،برایشان برخاست وچون دید کند می آیند،به سمت آنان رفت وبردوش خود حملشان کردوفرمود:«مرکب شماچه مرکب خوبی است وشماچه خوب سوارانی هستید!وپدرتان ازشماهم بهتر است.»[16] 

   در سیره اهل بیت (ع)اکرام کودکان به عنوان یک الگوی تربیتی از جایگاه بالایی برخورداربوده است.این الگوهای سه گانه (محبت،دقت وکرامت)قالبهای ثابت تربیتی هستند که با آن ،انواع تربیت شکل می گیرد.وعفت بازیگری است که که باآن زمینه برای رشد استعدادها وتوانایی های کودک به وجود می آید.

نقش تربیتی عفاف در خانواده

   اولین گام در تشکیل خانواده ،ازدواج است که دین مبین اسلام توصیه های فراوانی در این رابطه دارد،پیامبر خدا فرمود:«در اسلام ،هیچ بنایی نزد خداوند متعال ،دوست داشتنی تراز ازدواج نیست .»[1] مرد با انتخاب همسری شایسته، اولین ومهمترین حق را درقبال فرزندانش ادا می کند پیامبر فرمودند :«برای نطفه های خود انتخاب کنید که دایی در فرزند اثر گذار است »[2]در نمونه های دیگردرسیره اهل بیت ،به امر ازدواج اهتمام فراوان شده است وبه دقت مردان درانتخاب همسر توصیه های شده است برای مثال:

به نقل از ابا بصیر :امام صادق به من فرمود :«وقتی کسی از شماازدواج می کند ،چه می کند؟»

گفتم: نمی دانم.

فرمود :«هرگاه قصد آن کرد ،دورکعت نمازبخواندوخداراسپاس بگوید:بارالها،من میخواهم ازدواج کنم .پس زنی برای من مقدر کن که عفیف ترین آنها،وخویشدارترین آنهادرجان خودش ومال من ، وپرروزی ترین آنها،وپربرکت ترین آنها باشد وبرای من ،فرزندی پاک مقدر کن که اورا جانشینی شایسته در زندگی ام وپس از مرگم قرار دهی ».[3]

 چنین توصیه هایی درمورد توجه به انتخاب همسر در مورد زنان هم وجود دارد نمونه هایی مثل:

پیامبر فرمود:«هر گاه از دین واخلاق خواستگار رضایت داشتید دختر رابه ازدواج او درآورید»[4]

   اما روی هم رفته روایات واخبار درمورد انتخاب همسروضرورت توجه به آن در مورد مردان پررنگ تراست، چرا که زن ظرفی است که وراثت را باخود می آورد،ظرفی که هرچه پاکیزه تر واصیل تر باشدودر پرورش عفت در وجود خوداهتمام بیشتری ورزیده باشد مرد درکنار آن آرامش کاملتری را در رابطه با پرورش نسل تجربه می کند،از این رواست که پیامبر فرمودند:«بنگرکه فرزندت را در چه نسل ونژادی قرارمی دهی زیرا که رگ وریشه خانوادگی درفرزند تاثیر می گذارد. »[5] حتی شقاوت وسعادت افراد را از همان ابتدا درشکم مادر،رقم می خورد آنجا که پیامبر فرمودند :«سعادتمند کسی است که درشکم مادرسعادتمند است وبدبخت کسی است که در شکم مادر بدبخت است .»[6] در قران کریم به نقش مادر در زندگی انسان پرداخته ودر خلال آیات با یاد آوری نسبت به این موضوع که مادر برای او چه زحماتی کشیده است، توجه به اکرام ایشان را به یاد انسان می آورد «ما به انسان درمورد پدرومادرش سفارش کردیم ،مادرش به هنگام بارداری،بسیار رنج ومهنت کشید وپیوسته بر ضعف وسستی او افزوده می شد .سرانجام اورا بزادودر طول دوسال شیر داد،سپس اورا از شیر باز گرفت ،سفارش مابه انسان این بودکه به وی فرمان دادیم که پدر ومادرت را سپاسگذار باش،همان گونه که فرمان دادیم مرا شکر گذار باش ؛ مبادافرمان نبری وسپاسگذاری نکنی ،که بازگشت همگان به سوی من است »[7]در تمام آیات وروایات ،سفارشاتی که در باب انتخاب همسرواهمیت جایگاه مادرآمده است این نکته مشخص وپررنگ است که آن شخصی که قرار است به عنوان بازیگر نهاد مقدس خانواده قرار گیردخود باید دارای شخصیت تربیت یافته ای باشد تا بتواند به امر تربیت اهتمام ورزد. 

   دومین گام پس از تشکیل خانواده ،آماده شدن برای تولید نسل است برنامه جامع اسلام این است که مرد با آرامش،امانت خویش را به همسرش تحویل دهد ؛اینجا آغاز کار مادر است ومشخص می شود چرا اینقدردغدغه برای انتخاب همسروجود دارد.امانت در وجود زن در جایگاه خود قرار میگیرد ودر این 9ماه سرنوشت ساز زندگی ،همه چیز تحت الشعاع رفتار وعملکرد مادر است ،حتی حالات وروحیات وی درجنین موثراست .دراین دوران کودک روز به روز کامل ترمی شود،در قرآن به خوبی به این موضوع اشاره شده است:«نه تنها به کارتان داناست که بی رخصت اوراهی نمی پویید چرا که اوست آن که شما را در رحم ها هر گونه بخواهد صورتگری می کند»[8] صورتگری در این آیه نمی تواند تنها بعد ظاهری وجسمانی باشد، بلکه حاکی ازبعد روحانی که اصل تعلق جسم به روح است می باشد. در این دوران حتی تغذیه وبلکه عبادات ،سکون وآرامش وکمالات مادر،این موجود کوچک را درتحصیل سعادت روزبروز موفق تر می گرداند:

   «به زنان حامله، کندر بخورانید ،به درستی که طفل در شکم مادر، کندر غذای اومی شود ،دلش محکم وتحملش زیاد می شود»[9]

   دراین دوران پراز فراز ونشیب ؛تحمل ،توکل وثبات که بدون مشایعت پدر ممکن نیست، موضوعی اساسی است. با زایمان ،جنین پا به دنیا نهاده وتربیت بعدعینی تری را به خود می گیرد . تابه اینجادر بین پروسه های رشد وتکامل جنین بیشتروراثت دخیل بود که تمام آن دروجود مادر اتفاق می افتاد.حال باآمدن فرزند وآغاز دورا ن نوزادی ،کودک دنیای جدیدی را تجربه می کند دورانی که قرآن کریم به یاد انسان می آورد «ما به انسان درمورد پدرومادرش سفارش کردیم ،مادرش به هنگام بارداری،بسیار رنج ومهنت کشید وپیوسته بر ضعف وسستی او افزوده می شد .سرانجام اورا بزادودر طول دوسال شیر داد،سپس اورا از شیر باز گرفت ،سفارش مابه انسان این بودکه به وی فرمان دادیم که پدر ومادرت را سپاسگذار باش،همان گونه که فرمان دادیم مرا شکر گذار باش ؛ مبادافرمان نبری وسپاسگذاری نکنی ،که بازگشت همگان به سوی من است »[10]

   درمورد تغذیه نوزاد با شیر مادر سفارشهای بسیاری شده است :«برای کودک ،هیچ شیری بهتراز شیر مادرش نیست »[11]دراین دوران مانند دوران قبل، مادر نقش موثری دارد.شیری که به فرزند می دهد وتاثیری که درشخصیت نوزاد می گذارد غیر قابل انکار است به همین دلیل سفارش بسیار شده است که در صورتی که مادر توان شیردادن به نوزاد را ندارد،دقت فراوان درانتخاب دایه شود. پیامبر فرمودند:«اززن احمق وزنی که چشمش ضعیف بوده است وآب ریزش دارد،درخواست شیردهی نکنید چرا که شیر سرایت می دهد»[12]

   درقرآن کریم به این مهم(اهمیت دوران شیر خوارگی ) اشاره شده است که : «شما باید زنان مطلقه خودرا در دوران عده درهمان جاکه خود سکونت دارید وبه اندازه توانتان آن رافراهم نموده اید،جای دهیدونباید با کاستن ازنفقه یا جایگاه سکونتشان به آنان زیان برسانید تاعرصه را برایشان تنگ وآنان را دچارمشقت کنیدواگرباردارند باید تا هنگامی که وضع حمل کنند خرجشان را بدهید واگربرای شما فرزندتان را سیردهند،مزد شیردادنشان رابه آنهابدهیدودرامر فرزندتان بایکدیگر مشورت کنید ودر آنچه متعارف است توافق نمایید واگرهریک از شما چیزی از دیگری خواست که بر اودشواراست ودر نتیجه به توافق نرسیدید هرچه زودتر زن دیگری کودک را برای پدر شیر می دهد »[13] پس از چندماه ازسپری شدن دوران شیردهی کودک توانایی هایش بیشترمیشود ؛تواناییهای جسمانی (قدرت تکلم، به دست آوردن قدرت راه رفتن و...)وتوانایی های روحانی. در این دوران مادر وپدر بایدمواظب روابط شخصی خویش باشند،چرا که لحظه لحظه حضور فرزند از آن ابتداازدوران بارداری گرفته تادوران نوزادی مملو از یادگیری است.اگروالدین به خصوص مادربه خصلت عفت مزین نشده باشند چگونه می توانددر امر تربیت این موجود جستجوگر موفق باشد.

    کودک در این دوران به تعبیر مولا امیرالمومنین ،زمینی است که برآن بذر می پاشند ومنتظر می مانند تا نتیجه تلاش خود را ببینندتا سن 7سالگی، مادر نقش مستقیم وحیاتیی در رشد ونمو کودک داردبه طور کل با توجه به آیات وروایات می توان نقش مادروزن را در تربیت فرزند به 5بخش تقسیم کرد:

1-    قبل از ازدواج «انتخاب زنی با ریشه واصل ونسب که به خصیصه عفت زیبنده شده باشد».

2-    بعداز ازدواج«آمادگی برای پذیرش امانت پدر ».

3-    دوران بارداری«مراقبت مادرجهت سلامتی جسمی وروحی فرزند».

4-    دوران شیردهی«تلاش دوره قبل جنبه فراگیرتری پیدا می کند».

5-    آغاز دوران تربیت عملی ،رفتاری وگفتاری که تا7سالگی به اوج می رسد.

   در این دوران خانه مرکز ثقل ومحیطی است که در آن کودک پروسه رشد وتربیت خود را می گذراند مادر در مدیریت فضای خانه وتنظیم روابط خانواده نقش موثری دارد.در این رابطه چند مهم خود را نشان می دهد:

1-    آماده سازی فضای خانه ومهیا ساختن اعضای خانواده برای رشد همه جانبه کودک

2-    تحصیل امنیت ،حیای وعفت خانواده در روابط شخصی

3-    نظارت بر روابط اعضای خانواده

   در این دوران بیشتر با جنبه نظارتی مادر روبرو هستیم ،برای آنکه کودک بتواند به خوبی پروسه رشد را طی کند.

   کودک دارای شغل مهمی است بازی ،شغل مهم کودک است که با آن پرورش می یابد ودوران رشد خود را به کمال می رساند. او با بازی یاد می گیرد ،امتحان می کند وروی نتیجه خود تحلیل وبررسی دارد،کودکان به?این شغل مهم، در 7 ساله اول زندگی اشتغال دارند . چنان که امام صادق علیه السلام فرمود:

   «فرزند را تا هفت سال رها کنید، که مشغول بازى باشد،هفت سال بعد او را تحت تربیت و آموزش قرار دهید.هفت سال بعد او را همدم و هم راز خود قرار دهید. اگر راه راست را یافت، او سعادت یافته است، و به او امیدوار باشید.در غیر این صورت، امید بر کار خیرى در او نداشته باشید.»[14]

   بازی ،دردوران 7سال زندگی نقش مهمی در شخصیت کودک ایفا می کند ،در این دوران کودکان، بی پروا تنها به فکر بازی هستند واین مادران اند که وظیفه مراقبت از این موجودات بی پروا را دارند و مواظبند که بی تجربه گی وبی پروایی، به آنها صدمه نرساند.در کلام اهل بیت ،به اهمیت بازی اشاره شده ؛ درنقل از پیامبر است که:

   «خاک ‏?بهار کودکانست؛ گویند که: حضرت با أصحاب میگذشت کودکان باخاک بازى میکردند و غبار برخاسته بود؛ یکى خواست که ایشان را منع کند حضرت (ص) نگذاشت و فرمود:التّراب ربیع الصّبیان.»[15]

   دردوان ما نظارت والدین به خصوص مادر از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است .درعصر ارتباطات که قدرتهای بزرگ ،باجهانی سازی به دنبال تحصیل والقای فرهنگ خویش هستند واز سوی دیگر پیچیدگی ونزدیکی ارتباطات که به واسطه فن آوریهایی چون اینترنت ،ماهواره و...محقق شده حساسیت مادران را می طلبد .اگر دیروز توجه به مسائل زناشویی از اهمیت برخوردار بود امروزعلاوه بر آن، توجه به مظاهر پیشرفت وشناسایی آسیب های آن ازضروریات است.در عصر حاضر،کودک از دنیای بیرون بیشترین اثررا می پذیرد.دنیایی که پراز معانی درست وغلط است . مادر امروز، در این رابطه دو رسالت بزرگ دارد :

به نام خالق عفت وعصمت

                                                                     بررسی نقش عفاف در خانواده

چکیده

    خداوند دین را برای تربیت بشر قرار داد،مجموعهای از باید ونبایدها که در سایه آن انسان به رشد وتعالی جسمانی وروحانی خویش می پردازد در میان این رشد ونمو بعدعفت ،نقش تعین کننده ای دارد.در تمامی برهه های زندگی که انسان خواسته یا ناخواسته به تعلیم وتربیت مشغول است این صفت حمیده، آدمی را در پیمودن مسیرپر پیچ وخم کمال یاری می کند. با تقسیم بندی که شریعت اسلام ازوظایف تربیتی خانواده در سه دوره 7ساله دارد برنامه جامع خود را معرفی می کند.دوران کودکی دوران مهمی است که انسان هر نقش را در این دوران بگیرد برلوح وجودش حک می شود،دوران سرنوشت سازی که انسان ناتوان، تحت سرپرستی دیگران به شناخت دست می یابد.اینجاست که جایگاه عفت در تربیت رخ نشان می دهد، دین اسلام دستورات بسیاری برای انتخاب ووظایف یک مادر دارد. باید ونبایدهایی که در دوران بارداری وشیردهی ودر نهایت دوران کودکی، همه وهمه ازصفت عفت سخن می گویند.مادر به عنوان یک اسوه عفت به دلیل نقش حساس خود بر کودک در مهد وپرورش فرزندخویش موثر است این تاثیرات عبارتند از:

_ابتدانقش وراثتی

_ سپس نقش مهم نظارت ومراقبتی

     یک مادر ابتدا می بایست از تربیت والایی برخوردار باشدتابتواند به خوبی پذیرای یک موجود معصوم دردرون خود باشد. امروزه ایفای این نقش حساس با توجه به دگرگونی های زمان بسیار مشگل شده است از یک سو،پیشرفتهای شگرف در زمینه های مختلف مظاهری چون اینترنت ،ماهواره و...را ایجاد کرده که بحث انتخاب همسررا حساس می کند واز طرف دیگردر وادی پرورش ، نظارت را مشگل می سازد.درهرصورت چهارچوب ارائه شده از طرف دین ،برنامه جامعی را در امر تربیت فرزندان داردواین والدین -بخصوص مادران-هستند که با هنرخویش در تحقق این امرپیروزمندانه قدم برمی دارند.

واژگان کلیدی یا فهرست مطالب

مقدمه، معنای تربیت ، معنای عفاف، معنای سیره ، انواع تربیت والگوی تربیتی، نقش تربیتی عفاف در خانواده

مقدمه

   خداوند انسان را آفرید وخود اولین تربیت کننده اوبود.به اویاد داد که چه بگویدوچه انجام دهد؛ برای آدم، جفتی معین ساخت وبه او آموخت که در قالب خانواده به دنبال آرامش باشد؛ برای آنکه نسلش باقی بماند به اوفرزند عطا کرد و در تمام این دوران خود تربیت کننده آدمی به طور مستقیم وغیر مستقیم بود.خداوند انسان را در خانواده قرار داد او را ابتدا از پدر به وجود مادر انتقال داد وبعد از گذشت ایام جنینی ،خود پابه دنیا نهاد و در دوران سرنوشت ساز کودکی که به تعبیر مولا امیرالمومنین علی(ع) چون زمینی آماده بذر پاشی است ،پرورش یافت .در تمام این دوران والدین نقش اساسی ایفا می کنند به خصوص مادر ،که در بطن خود فرزند را پرورش می دهدودر هر لحظه زندگی حساس فرزند ، نقش موثری ایفا می کند .در این فراز وفرودها،عفت با توجه به کارکرد قبلی خانواده قبل از تولد کودک(بعد آرامش جسمانی که با روابط مادی شکل می گیرد)نقش مهمی را بازی می کند ومادردر این میان ،در برقراری این نقش بسیار تعین کننده است.این مقاله سعی داردنقش تربیتی عفت را درهفت سال ابتدایی زندگی از دیدگاه قرآن کریم و سیره ی اهل بیت (علیهم السلام)بررسی کند ودرنهایت بانگاهی به مسائل پیش روی تربیت وعفت ،در دوران معاصربه بررسی کلی چهارچوب ارائه شده بپردازد.

معنای تربیت

   تربیت در لغت از ماده «ربو» مصدر «ربی، یربی » و به معنای پروراندن ، رشد دادن ، بالا برن و به علیت رساندن نیروهای بالقوه است. در اصطلاح متناسب با شاخه ی علمی می توان تعاریف متفاوتی برای آن ارائه کرد. به عنوان مثال از منظر روانشناسی، تربیت عبارت است: ازمراقبت سالم از حیات در حال رشد و ایجاد تغییرات مطلوب در افراد به منظور درک مسائل و زمینه سازی جهت استقلال فکری است .اما در اسلام مفهوم تربیت مساوی است با یک عمومیتی که هر موضوع را درباره ی رفتار و کردار آدمی از واجبات و محرمات تا سفارش های اخلاقی و ارشادی را در بر می گیرد.[1] براین اساس مفهوم تعلیم و تربیت اسلامی برخاسته از این کلیت است ؛ کلیتی که قرآن و سیره ی اهل بیت (علیهم السلام) را در بر می گیرد.پس به طور کلی تربیت از منظر اسلام (به عنوان دینی کامل که سعادت بشر را به همراه دارد) عبارت است از :

رشد و شکوفایی ابعاد روحی و جسمی انسان بر اساس مبانی آن ( قرآن ، سیره ، عقل) .

معنای عفاف

   عفاف ،از ریشه عفت است.راغب اصفهانی در مفردات ،عفت را اینگونه معنا می کند:

«عفت،پدیدآمدن حالتی برای نفس است که به وسیله آن از فزون خواهی شهوت جلوگیری شود.»

   ابن منظور در لسان العرب،عفت را« خویشتن داری از آنچه حلال وزیبا نیست» معنا می کند.[2] در لغت نامه دهخدا ، عفاف پارسایی وپرهیزگاری معنا شده است.[3]

   با تعاریف یاد شده عفت؛نوعی منش ورفتار درونی است ،که نمود عینی ورفتاری نیز داردوانسان را ازانجام آنچه ناپسند است باز می دارد. دین اسلام سفارشات بسیاری به عفت و حفظ آن نموده است. امام صادق (علیه السّلام) فرماید: امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه میفرمود:«بهترین عبادت عفت است.»[4]وقتی سخن از عفت وپاکدامنی به میان می آید زنان در کسب این صفت از مردان سرآمد ترند. چنان که در آیات قرآن به پاکدامنی حضرت مریم اشاره شده :

«ویاد کن آن بانویی راکه دامن خود را پاک نگاه داشت وما از روح خویش در او دمیدم و او وپسرش مسیح رابرای جهانیان نشانه ای قرار دادیم »[5]

   بر این اساس آیه وروایت فوق، عفت عبادتی است که در سایه آن انسان به فیض نائل می شود. چنان که خداوندبه حضرت مریم به واسطه پاکدامنی وعفت مسیح را بخشیدودر دین مبین اسلام حضرت زهرا(س)به عنوان یک اسوه حیاوعفاف،سر آمدی برای زنان جهان گشت وخدا به همسروفرزندان ایشان ،موهبه ولایت وامامت را داد

معنای سیره  

   سیره بر وزن فعله از کلمه «سیر»گرفته شده .سیر به معنای راه رفتن است وچون وزن فعله در زبان عربی برنوع ، کیفیت وهیئت عمل دلالت داردپس سیره به معنای عام یعنی :حالت وچگونگی حرکت است .برخی محققان می گویند وزن فعله بر نوع وهیئت عمل دلالت داردوسیره برسبک وروش عمل دلالت دارد پس سیره داری دومعنا است یکی اصطلاحی:

_چگونگی عمل ورفتار است که این مفهوم شامل رفتارهای خاص ومتعین یک شخص است عملکرد یکباره شخص یا متعدد ایشان را در برمیگیرد.

_معنای دوم سبک وقاعده مشخص رفتار است

   سیره ای که درنظراست سیره معصومین(ع) است معنای بیان شده از سیره در موضع اول مقدمه ای است برای دستیابی به مفهوم سیره در موضع دوم،از آنجا که معصومین (ع)دارای مقام عصمت هستند ومعصونیت الهی از خطا واشتباه دارند ،چنانکه به تعبیر قران :«انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا »[6] افعال ورفتار آنهامبنای عمل است .در اینجا منظور ما از سیره علاوه بررفتار تربیتی معصومین (ع)، گفتارتربیتی رانیز شامل میشود.[7]

حال این سوال مطرح است سیره ازچه راهی به دست می آید؟

1-     قرآن: در قرآن شاهد بیان برخی از ویژگی های پیامبر هستیم.همینطور در بررسی فضایل اهل بیت ،قرآن کریم یکی از منابع سیره محسوب می شود.

2-     خبرو احادیث موثق:اخبار واحادیثی که در کتابهای گوناگون بیان شده ودارای اعتبار هستند یکی دیگر از منابع سیره اند . 

3-     تاریخ:یکی دیگراز منابع دریافت سیره مراجعه به متون وکتب تاریخی است .  

   درمسایل تربیتی با استفاده از کتب روایی وبررسی احادیث وهمینطور کتب تاریخی می توان به اصول تربیتی از منظر اهل بیت پی برد واثبات اینکه آیا خبر یا واقعه تاریخی ذکر شده صحیح است ،بدون مراجعه به قرآن ممکن نیست .[8]

انواع تربیت والگوی تربیتی

 والاترین کارکرد خانواده تربیت است.برای شناخت تربیت ابتدا باید ساختارهای آن را بررسی کرد. ساختارهای تربیتی عبارتند از:

انواع تربیت 

الگوی تربیت

   موضوع مورد بررسی ما تربیت در خانواده است .پس از توضیح واژه تربیت این سوال پیش می آید که انواع تربیت کدام است؟[4]