الف:انواع تربیت

   انسان موجودی است دارای دو بعد؛بعدروحی وبعد جسمی .تربیتی که در دین اسلام لحاظ شده به خوبی این دوبعد را تحت پوششی همه جانبه قرار می دهدبراین اساس تربیت بر سه محوراست:

_آموزش اصول عقاید

_اخلاقیات

_آموزش احکام

   در باب تربیت فرزندان توصیه های زیبایی درکلام اهل بیت است ازجمله آنکه پیامبر فرمودند:«کودکان خردسال خود را (نخست )با گفتار ؛ نماز و طهارت بیاموزوچون ده ساله شدند(واطاعت نکردند)آنها را تنبیه کن ولی نه بیش از سه ضربه »[1] امام صادق فرمودند:«هرگاه بچه ای وارد سه سالگی شد ،هفت بار به او بگو:(بگو:لااله الاالله)پس اورابه حال خودش واگذارتا سه سال وهفت ماه وبیست روزش شود.»[2](اشاره به آموزش عقاید) ودرجای دیگرامام صادق فرمودند:«پسربچه راباید از پانزده شانزده سالگی برروزه گرفتن تادیب کرد»[3](آموزش احکام) دراین روایات بابیان سنی که درآن به آموزش اصول عقاید( که سرآمد آن توحید است)وآموزش احکام، به اهمیت آموزش وانواع تربیت اشاره شده است.

   امادرزمینه اشاعه نیکی ها وپایبندی به آن ائمه اطهار به جنبه عملی ، توجه کرده اند.امام رضا فرمودند:«به کودک دستور ده که با دست خودش صدقه بدهد،اگرچه به اندازه تکه نانی یا یک مشت چیز اندک باشد، زیرا هرچیزی که در راه خداداده می شود،هرچند کم،اگربا نیت پاک باشدزیاد است »[4] دراین روایت به خوبی از تاثیربعدعملی تربیت سخن می گوید وعینا از تمرین عملی کودکان وسوق دادن آنان به مسائل اخلاقی صحبت می کند

    دو بازیگرنهاد مقدس خانواده برای تربیت فرزندان خویش ابتدا ملزم به پایبندی واجرای اصل عفت در کنار سجایای دیگر اخلاقی اند :« حیاء وعفت و کم گوئى و کندى زبان نه کندى دل از ایمان باشند.»[5] تربیت فرزندان زمانی به سرمنزل مقصود می رسدکه پدر ومادر این ابعاد را دروجود خویش پرورانده باشند. چگونه است مادر از فرزندش تقاضای نیکی داشته باشد در حالی که خود آن را نمی شناسد.

ب:الگوی تربیت

    از آنجا که اسلام بهترین وجامع ترین برنامه تربیتی را برای سعادت بشرازسوی خدا با خود به ارمغان آورده وهمواره انسانها را درچالشهای بزرگ تنها نگذاشته است؛در باب امر مهم خانواده نیز بازیگران این نهاد مهم یاری کرده و با ارائه الگوی تربیتی جامع توسط شارعان اصول دین مقدس ( قرآن واهل بیت )چهارچوب ها یی را مشخص ساخته است . الکوی تربیتی در اسلام متشکل از سه رکن اساسی است:

1-محبت

   دراسلام محبت یکی از اصول تربیت کودک است که به شدت تاکید شده است.پیامبر اکرم فرمودند:«هر کس فرزندش را ببوسد ، خداوند برای او حسنه ای می نویسد وکسی که او راشاد کند ، خداوند در روز قیامت ،او را شاد می سازد وکسی که قران به او بیاموزد ،پدر ومادرش فرا خوانده می شود ودو لباس برآنان پوشیده می شودکه از نور آن ، چهره بهشتیان نورانی می گردد»[6]و در نکوهش عدم محبت به کودکان از امام صادق آمده است :   

  «مردی خدمت پیامبر رسید وگفت :هرگز کودکی را نبوسیده ام .وقتی باز گشت ،پیامبرخدا فرمودند:«این کسی است که در نظر من اهل آتش است »[7]

   درعین حال ،اسلام از افراط درمحبت کردن نهی فرموده آن چنان که در قران آمده است :«ای کسانی که ایمان آورده اید:زنهار اموال شما وفرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نگرداند ،وهر کس چنین کند ،آنان خود از زیانکاران اند»[8]زمانی که پیامبر این آیه را تلاوت فرمود اطرافیان گفتند :ای پیامبر خدا چگونه خانواده مان را از آتش ،نگه داریم ؟فرمودند:«آنان را به آنچه خداوند دوست دارد،امر کنید واز آنچه خداوندناخوش می دارد،نهی کنید»[9]

 2-دقت

 در کنار محبت ،صلابت ودقت در تربیت کودک نیز مورد توجه بسیار، قرار گرفته است یکی از موارد دقت در امر تربیت ،توجه به تربیت جنسی است .دراین بعد از تربیت عفاف خود را نشان می دهد.اسلام دقت درتربیت جنسی را فراهم سازی زمینه های رشد وپرورش با لحاظ تدابیرمراقبتی در زمینه جنسی دانسته ،به گونه ای که هم «عفت جنسی»حاصل شود وهم سلامت جنسی لحاظ گردد نمونه ای ازاین تدابیر عبارتند از:

_پوشاندن عورت وعدم نگاه به عورت کودک وعدم نگاه به عورت بزرگسال

پیامبر خدا:«برای پدر ومادر،روا نیست که به شرمگاه فرزند نگاه کنند وبرای فرزند روا نیست که به شرمگاه پدر ومادر نگاه کنند»[10]

 _بوسیده نشدن کودک توسط نامحرم

پیامبر خدا فرمود:«چون دختر 6ساله شد ،او را مبوس وپسرنیز چون ازهفت سالگی گذشت ،زن را نبوسد.» [11]

_بازی نکردن با اعضای جنسی کودک

_جدا سازی بستر کودکان

رسول خدا فرمود:«بسترهای پسروپسر ،پسرودختر،ودخترودختر رااز ده سالگی ،ازهم جدا شوند.»[12]

_پنهان بودن روابط زناشویی والدین

   پیامبر اکرم :«سوگند به کسی که جانم در دست اوست ،اگر کسی با همسرش در آمیزدودر اتاق،کودکی بیدارباشد که آنان را ببیندوسخن گفتن وصدای نفس آنان را بشنود،هرگز رستگار نمی شود .اگر پسرباشد مردی زناکارواگر دختر باشد زنی زناکار میشود.»[13]

   در تمامی این موارد مادر به عنوان ناظم وستون داخلی خانه، نقش موثروایفا کننده ای دارد؛ازیک سو روابط خانه را طوری تنظیم کند که به عفت خانواده واز سوی دیگربه تربیت خانواده خللی وارد نشود در این رابطه قرآن نیز توصیه های فراوانی کرده است ازجمله آنکه:

«ای کسانی که ایمان آوردید ،باید برای بردگانتان ونیز نوجوانانتان که به حد بلوغ نرسیده اند،هنگام ورود به خانه های شما ،در هرشبانه روزسه مرتبه از شما اجازه بگیرند:پیش از نماز صبح ،ودر نیمروز آنگاه که لباسهای خود راازتن بیرون می آورید ، و پس از نماز عشا.این سه زمان،زمانهایی هستندکه شما دوست نمی دارید،دیگران از وضع شمادر آنها آگاه شوند،وشایسته است که بر دیگران پوشیده بماند...»[14]

   دین مبین اسلام توجه بسیاری به حفظ عفاف در خانواده دارد،زیرا خانواده محلی برای مهد وپرورش کودکان واز سویی دیگر، مکانی برای آسایش واحساس امنیت است .چگونه می توان این مهم حاصل شود وپرورش فرزندان که درپروسه آن توانایی های بالقوه، فعلیت یافته وباالفعل می شوندمحقق گرد،در حالی که عفت جایگاه خودرا در خانواده پیدا نکرده وهر لحظه ممکن است ، کودکان با عدم توجه والدین دچار بلوغ جنسی زودرس شوند ودر نتیجه در تربیتشان خلل وارد شود.

3-کرامت

   بعد سوم در تربیت ،کرامت کودک است .بعد سوم الگوی تربیتی اسلام احترام گذاشتن به کودک وارزش قائل شدن برای اوست.پیامبرخدافرمود:«کودکانتان راتکریم کنید وآنان را خوب تربیت کنید»[15] از دیدگاه اسلام ،کودک ،چون کودک است ،نباید تحقیرشودواحساس بی ارزشی ویاکم ارزشی کند.هرچند کودک،بیشتر محتاج محبت است وبزرگسال محتاج احترام ،ولی این بدین معنا نیست که شخصیت کودک ،نباید محترم شمرده شود،همان گونه که مهر وعطوفت نسبت به بزرگسال نیز ،نباید فراموش شود.ابن شهر آشوب به نقل از عبدالعزیز ،باسندش ازپیامبر:

   پیامبر خدا نشسته بود که حسن وحسین (ع)آمدندوچون آنان رادید،برایشان برخاست وچون دید کند می آیند،به سمت آنان رفت وبردوش خود حملشان کردوفرمود:«مرکب شماچه مرکب خوبی است وشماچه خوب سوارانی هستید!وپدرتان ازشماهم بهتر است.»[16] 

   در سیره اهل بیت (ع)اکرام کودکان به عنوان یک الگوی تربیتی از جایگاه بالایی برخورداربوده است.این الگوهای سه گانه (محبت،دقت وکرامت)قالبهای ثابت تربیتی هستند که با آن ،انواع تربیت شکل می گیرد.وعفت بازیگری است که که باآن زمینه برای رشد استعدادها وتوانایی های کودک به وجود می آید.